Il regime feudale

Il villaggio di S. Antonio si inserisce nella storia della baronia di Senis nel 1720 quando venne riconosciuto ufficialmente dal feudatario e inserito fra i villaggi del feudo insieme con Senis, Assolo, Ruinas e Mogorella. Il paese prese subito il nome di Villa di San Antonio de Funtana Coperta e fu soggetto al pagamento dei tributi feudali. Nell’atto notarile vengono definiti i confini del nuovo villaggio, i benefici per la nuova chiesa parrocchiale dedicata a San Antonio Abate, i tributi da pagare, le modalità di ingresso per i nuovi vassalli, i permessi di pesca nei fiumi, di vendita dei prodotti, misura e numero delle case da costruire, e altro.

Nel 1860 intrapresero le trattative fra il Governo piemontese e i feudatari della baronia di Senis per il passaggio dei villaggi dal controllo feudale a quello del regno d’Italia. La popolazione esulta perché da molto tempo attendeva il momento della liberazio¬ne per essere esonerata dal pagamento dei tributi feudali.

Nel gennaio 1863, per decreto del re Vittorio Emanuele Il, re d'Italia, avvenne il riscatto della baronia di Senis per la somma di lire 8.000 da pagarsi annualmente per 20 anni; tale somma fu iscritta nell'elenco del "debito pubblico". Il villaggio di S. Antonio perse la sua autonomia nel nome; d'ora in poi nei documenti sarà conosciuta per "Sant'Antonio Ruinas".

Su regimi feudali

In su XVII sèculu ddi fiat su baroni de Senis, Antoni Nin (1662-1689), una persona religiosa meda, fradibi de tres monsignoris sardus; fortzis in onori suu est stètia posta una stàtua de Sant’Antoni Abate acanta de unu putzu; in custu logu est nàscia sa bidda de “Sant’Antoni de Funtana Coberta”. Fiant is viagiadoris chi in su ‘800 passant sa Sardigna chi, abarraus un pagu in sa bidda de Sant’Antoni, in is notas chi scridiant po su viàgiu ant iscritu cussu chi “ant biu e ant iscìpiu de sa boxi bia de sa genti”; is prus connotus a intru de issus fiant Vittorio Angius, Alberto Ferrero della Marmora e Giovanni Spano.

 

De una relatzioni de su 1849 de Vittorio Angius connosceus chi in su 1702 calincunu de sa bidda de Baressa, arribaus acanta de sa bidda po segai linna, ant agatau acanta de una mitza una stàtua de S.Antoni Abate. Pustis de custa scoberta, e gràtzias a su spìritu religiosu de sa bidda, s’est fabricau luegus un oratòriu in su logu anca ant agatau sa stàtua, su pròpiu anca s’agatat imoi in sa crèsia principali. A ingìriu de sa crèsia funtis nàscias is primus domus comenti su tipu de is “cumbèssias” e candu cancua famìglia si funtis trasferidas e nàscia sa bidda chi ddu est imoi, is terrenus feudalis funtis stètius utilizaus e a ingìriu de s’Oratòriu ant agatau s’interru de is primus mortus.

 

Sa bidda at pigau su nòmini de S.Antoni de Funtana Coperta. Un’atra informatzioni dd’agatau in su libru cronistòricu de sa crèsia de Sant’Antoni. Custu si fait iscì informatzionis de sa comunidadi de sa crèsia partendi de su 1900. Su libru si fait iscì custus fatus sceti, ma podeus cumprendi chi, comenti po s’orìgini de sa Basìlica de Bonaria a Casteddu e de sa crèsia de N.S de sa “Neve” a Cuglieri, fintzas po fabricai s’Oratòriu de Sant’Antoni est sucèdiu un fatu ispantosu meda: ant scobertu una stàtua de su Santu e su desidèriu de sa genti de fabricai una crèsia a onori suu.

 

Finas un istùdiu de su stòricu aristanesu Giuseppe Pau ant acertau sa legenda de su putzu anca est stètia agatada sa stàtua de San Antonio Abate. S’istudiosu torrat a iscrì is dichiaratzionis de is prus bècius de sa bidda, chi narant comenti a intru de sa crèsia ddi fiat un putzu, chi fuit ormai piticu meda, e comenti cuss’acqua fuit santa e terapèutica po sa genti de sa bidda.